Biodiversiteit op 't Rentelen

Sandra van den Beuken is landschapsontwerper, haar partner Stefan Cools beeldend kunstenaar. Samen richtten ze in 2017 in Bunde Stichting The Butterfly House op, bedoeld om met zoveel mogelijk partijen oplossingen te bedenken voor grote vraagstukken als klimaatverandering en de achteruitgang van de biodiversiteit.

Concrete projecten in de praktijk vormen de rode draad. Zoals Op ’t Rentelen, Boeren voor de natuur. Op een lap grond van 1,3 hectare aan de rand van het Bunderbos vinden natuur, landschap, erfgoed én kunst elkaar. ‘Ergens in de winter van 2020 tipte iemand ons dat de Provincie Limburg pachters zocht voor een verwaarloosd stuk grasland’, kijkt Stefan Cools terug op de start. ‘We zijn gaan kijken en nog dezelfde dag hebben we een gemotiveerd plan ingediend over hoe wij die grond zouden willen gebruiken.’

Vlindertuinen

‘Een fantastische kans’, vult Sandra van den Beuken aan. ‘We waren al een tijdje op zoek naar ruimte om onze ideeën over landschap, natuur en kunst verder in de praktijk te brengen. We zijn destijds gestart met de Vlindertuin naast het sportpark in Bunde. Een initiatief dat door heel Limburg navolging heeft gekregen. Er zijn vlindertuinen van Baarlo tot en met Bunde. Plekken waar een diversiteit van bloemen en planten talloze vlindersoorten aantrekt en in stand houdt, net als bijen. In onze eigen tuin kweken we groenten en fruit. We waren toe aan een volgende stap: zelf een landschap inrichten met de natuur als uitgangspunt. Tegelijk vanuit het perspectief van de kunstenaar: het landschap als sculptuur.’

Krachten bundelen

De Provincie Limburg bleek gecharmeerd van de ideeën en gunde het stuk grond ter grootte van een kleine drie voetbalvelden voor een periode van zes jaar aan The Butterfly House. ‘Het was dus weinig meer dan een lap saai gras met nauwelijks bloemen en nul bomen, hagen, struiken of graften’, vervolgt Sandra. ‘Werk aan de winkel dus. Samen met ecologen, hoveniers, onderzoekers, natuurkenners, historici, omwonenden en andere geïnteresseerden zijn we aan de slag gegaan. Dat is onze werkwijze. Zo veel mogelijk kennis en kunde bundelen en mensen betrekken. Bewijzen dat het niet zo moeilijk is om de natuur een handje te helpen, de biodiversiteit te verbeteren.’

Met boeren

Uitgangspunt was de natuurlijke situatie rond 1800. ‘Historici hebben in archieven informatie gevonden waaruit we kunnen afleiden hoe het er hier zo’n 200 jaar geleden uitzag’, vertelt Stefan. ‘In de tijd dus dat de mensen nog kleinschalig de grond gebruikten om hun voedsel te produceren. Dat willen we hier Op ’t Rentelen terughalen. Boeren allereerst voor de natuur, daarna de mens. Niet direct om grootschalige landbouw of veeteelt meteen te veroordelen. We zetten ons niet af tégen, sterker we werken samen mét boeren. We willen laten zien dat je heel snel resultaat kunt boeken als je het landschap anders benadert, de natuur de ruimte geeft. Er is plaats voldoende in Nederland, maar we zien te veel grasland voor de koeien waaruit alle bodemleven is verdwenen. Waar je geen insecten en vlinders meer ziet. Funest voor de bestuiving van gewassen en uiteindelijk voor onze voedselproductie.’

Wilde bijen

Drie jaar verder is het kale grasland naast het Bunderbos veranderd in een gevarieerd en aantrekkelijk stukje natuur met naast het gras hoogstamfruitbomen, graften, tientallen bomen en struiken talloze schuilplaatsen voor dieren en wilde bijen en vlinders. ‘Wilde bijen en bepaalde vlinders zijn ongelofelijk belangrijk voor de bestuiving’, weet Sandra. ‘Er zijn wel 300 verschillende soorten. Enkele tientallen hebben we hier al gezien. Ze schuilen in de grond waar ze ook hun eitjes leggen. Daarom hebben we een speciale grondwal voor ze gemaakt. Tijdens de Woonroute laten we zien hoe dat moet. Iedereen kan het.’

Veel activiteiten

Het is een plek waar vrijwel wekelijks bijeenkomsten en workshops gehouden worden met onder meer aandacht voor rietvlechten, het kweken van groente en fruit, faunabeheer, enzovoort. Stefan: ‘Zo veel mogelijk activiteiten voor scholieren, studenten, omwonenden, natuurliefhebbers maar ook professionele natuurwatchers en onderzoekers. We hebben wandelroutes uitgezet waarin deelnemers aan de hand van de Ontdektas de natuur verkennen. Op ’t Rentelen is komend najaar onderdeel van een kunstroute in en rond Bunde met speciale focus op het landschap. We verbinden hier zo veel mogelijk mensen met elkaar. Dat is de basis voor het oplossen van grote vraagstukken. In gesprek gaan, samenwerken, kruisbestuiven. Dit lijkt misschien kleinschalig, maar we doen hier dingen die je makkelijk in je eigen tuin of omgeving kunt kopiëren.’

Boerderij

Sandra en Stefan coördineren vanuit hun stichting nog dik twee jaar hun project dat al onderscheiden is met de Limburg Cultuurprijs. Daarna dient een volgende episode zich aan, vertellen ze in hun tuin in Bunde met wadi en vijvers en die vrijwel volledig wordt gebruikt voor de biologische teelt van groenten en fruit. ‘We zijn op zoek naar een boerderij waar we volledig ecologisch en duurzaam kunnen leven, gecombineerd met landschapskunst. Dat is onze droom.’

Foto's Moniek Wegdam